Përmendja e Allahut dhe lutja
Miqtë e Zotit i kushtojnë shumë rëndësi përmendjes me uirde e dhikre të Allahut. (Lexojnë Kuran dhe lutje, përmendin Allahun) Ata thonë se leximi çdo ditë i një mase Kuran dhe përgjërimi Allahut me lutje janë tejet të rëndësishme për sa i përket lidhjes e marrëdhënies sonë me Allahun. “Çdo individ duhet të përcaktojë diçka të përditshme dhe ta lexojë çdo ditë atë. Unë e kam dëgjuar disa herë nga një prej njerëzve afër tij se Bediuzamani i nderuar e lexonte të paktën një herë në pesëmbëdhjetë ditë të plotë të gjithë Mexhmuatu’l-Ahdhab-in.[1] Ai libër është i përbërë nga tri vëllime; çfarë do të thotë se ai ka mbaruar së lexuari një vëllim në ditë. Mes shkrimit të gjithë atyre dhjetëra librave, rishkrimit, redaktimit, kontrollimit, përndjekjeve, syrgjynosjeve, provokimeve, përbaltjeve... Pavarësisht të gjitha këtyre ai kurrë nuk linte asgjë mangët nga përmendja e përditshme e Allahut.
Disa thonë se njeriu “nuk duhet ta teprojë me lutje, nuk duhet të shkojë në skaje”. Kam përshtypjen se këtë çështjen e shkuarjes në teprim e nisin nga një keqkuptim i fjalëve të fundit të Ubade bin Thamitit (radijallahu anh) ndaj djalit të tij. Ai, për shembull, njëlloj siç bëjnë disa njerëz sot, lutej: “O Zot më jep mua një vilë në këtë kodrinë, të ketë edhe një burim me ujë të pastër,” - pra shkonte gjer në imtësi; humbte në imtësira. Për këtë arsye Ubadeja i nderuar i thotë: “O bir, unë i kam dëgjuar vetë nga i Dërguari i Allahut fjalë që bëjnë thirrje për të treguar kujdes nga teprimi me lutjen.” Ai këtu e përmend teprimin në lidhje me përmbajtjen e lutjes, për përmendjen e gjithfarë imtësish në lutje. Përndryshe, Allahu thotë: “O ju që besuat, përmendeni shumë Allahun, kujtojeni shumë Atë.”[2] - dhe kur e thotë këtë, njeriu edhe natë e ditë të rrijë duke thënë: “I patëmetë është Allahu, Ai është i Lëvduari, më i Madhi.” – prapëseprapë nuk mund të quhet se e ka kryer siç duhet detyrën e lutjes. Profeti ynë na ka këshilluar që ta lexojmë nga njëqind herë këtë lutje, në mëngjes dhe në mbrëmje. Edhe nëna jonë, Umu Selemeja, merrte guralecë ose kokrra të fasules dhe i numëronte derisa të bëheshin njëqind, për ta plotësuar çdo ditë leximin e kësaj lutjeje.
Edhe njerëz të ndryshëm, që njihen me njëri-tjetrin, mund të mblidhen dhe të lexojnë lutje në grup. Për shembull, sikur disa vetë të ndajnë Xheushenin e madh. Pasi ta kenë ndarë, secilit t’i bjerë të lexojë një pjesë prej tij. Me një fjalë, ai që thotë “unë do të bëj kaq për sa i përket përmendjes së emrit të Allahut.” – merr mbi vete një farë përgjegjësie dhe përmbushja e saj nis të përbëjë domosdoshmëri. Megjithatë, kush do, mund ta lexojë Xheushenin e Madh edhe më vete, nga fillimi në fund. Mirëpo, kur lexohet në grup, secilit i shkruhen shpërblime sikur secili ta kishte lexuar njëherë të plotë në librin e punëve të tij të jetës. Sepse kur formësohet personi shpirtëror secili bëhet sikur të ketë lexuar aq sa ç’kanë lexuar të gjithë së bashku.
Veçanërisht mendoj se leximi i Mexhmuatu’l-Ahdhabit do të ishte tejet i dobishëm; ai libër është shumë i gjerë dhe përmban krerë nga lutje të rëndësishme të shumë njerëzve të afërt të Zotit. Gumushhaneuiu i nderuar, kur e pati përmbledhur atë libër nuk i kishte mundësitë e sotme të botimit të tij. Sikur të kishte një a dy njerëz me vullnet, që të bëheshin bashkë e të punonin mbi të dhe të bëheshin shkas që ai libër të kalonte edhe njëherë nëpër dorë dhe të botohen pa gabime.
Pasi të shtypet, besimtarët e dhënë pas lutjes mund ta ndajnë atë mes njëri-tjetrit e ta lexojnë. Mund të përdorin një metodë të atillë, që secili, në kohë të ndryshme, të lexojë pjesë të ndryshme të vëllimit. Për shembull, ai që ka lexuar aksh kapitull gjatë një muaji, muajin tjetër këtë kapitull ta lexojë një tjetër nga shokët e tij. E kështu edhe i treti e i katërti me radhë, t’i zënë vendin njëri-tjetrit... Kësisoj, të gjithë do të kenë lexuar nga një pjesë prej përmbledhjes së Mexhmuatu’l-Ahdhabit. Sepse fakti që lutjet e lexuara janë përherë të reja e të freskëta për syrin, zgjon një tjetër lloj emocioni te njerëzit. Për shembull, dikush që lexon lutjen që drithëron çdo zemër njerëzore të Shah Gejlanit për tridhjetë ditë me radhë, mund të mos ndiejë prej saj sikur të jetë duke e lexuar për herë të parë. Mirëpo, nëse e lë të presë gjatë muajit të dytë, duke lexuar të tjera lutje, e heq kësodore ambientimin e shkaktuar natyrshëm me atë lutje dhe, edhe sikur t’i rikthehet sërish pas një farë kohe, mund ta rindiejë sikur të jetë duke e lexuar edhe njëherë për herë të parë. Nuk e di a do të ma premtonte jeta, por doja që ta ndaj edhe unë atë me disa nga shokët e ta lexojmë. Do të doja shumë që të ma mundësonte Zoti këtë dëshirë.
Nganjëherë më ngel në mendje kjo çështje: Thelbi është të tërhiqesh diku mënjanë dhe t’i lutesh Zotit pa i treguar askujt. Mirëpo në këtë pikë sikur fshihet një farë egoizmi i fshehtë, sikur thua, “edhe unë mund të tërhiqem mënjanë e t’i lutem Zotit, nuk është se kam nevojë për dikë tjetër.” – nuk e di. Nëse ekziston, kjo është tejet e rrezikshme. Një tjetër mund të jetë i mendimit: “Unë mund të tërhiqem mënjanë për vete dhe t’i lutem Allahut, mirëpo nëse e bëj këtë bashkë me shokët, atëherë ka më shumë mundësi që ato lutje të jenë të pranuara pranë Allahut.” Kështu, të paktën një pjesë, gjysmën, apo çerekun e lutjes mund ta lexojë bashkë me shokët. Por edhe te kjo e dyta mund të shfaqet ndjesia e dukjes apo që të bëhesh i dëgjuar. Këto janë shumë të rrezikshme të gjitha. Lutja duhet të jetë aq e sinqertë, sa që në të nuk duhet të përziehet asnjë mendim tjetër veç atij të lutjes. Prej saj, nga e djathta apo nga e majta, nga sipër apo nga poshtë, ngado që të shihet, si nëpër një diçka krejt të tejdukshme të shfaqen veç rrezatime të Allahut.
Nganjëherë, mund të jenë ata që falen bashkë në të njëjtën xhami, që i thonë njëri-tjetrit: “Ejani të lexojmë këto lutje që na janë transmetuar nga të parët tanë të mirë. Për shembull, të ngrihemi një natë dhe për dy-a tri orë të lexojmë nëntëmbëdhjetë sure “Fet’h”. Mirëpo në këtë ndërmarrje duhet të marrin pjesë të gjithë duke u ardhur së brendshmi një dëshirë e këtillë. Duhet të hidhen vendit, të çohen menjëherë... Të falin një namaz të haxhetit; të lexojnë Xheushenin e Madh, Euradi Kudsijen, Sekinen. Të lexojë për pesëmbëdhjetë-a njëzet minuta me shokët dhe pastaj të shkojë drejt një vendi ku nuk e sheh askush, ku nuk i vjen kurrfarë mendimi tjetër, të lexojë edhe atje për një gjysmë ore.
Po, teksa të jetë duke lexuar më vete, kaplimi nga ndjesia, “shiko, jam larg shokëve, mund t’i bëj lutjet pa rënë në sytë e njerëzve, kështu është me më shumë sinqeritet”, apo bërja e zërit tënd të dëgjuar te të tjerët, sipas mendimit “të më shohin njerëzit, të dëgjojnë të gjithë për mua”, që të dyja mund të kthehen në një çelje pakëz të portës për shejtanin. Bediuzamani i nderuar i lavdëron virtytet e leximit me zë duke u mbështetur tek Imam Gazaliu dhe thotë: “Më parë unë lexoja me zë, por isha i shqetësuar a hynte apo jo vetëpëlqimi në të. Pastaj pashë se Imam Gazaliu thotë se “nëse kjo bëhet edhe për t’i nxitur e zgjuar edhe të tjerët ndaj të vërtetave, atëherë nuk ka asnjë të keqe.”[3] E megjithatë, pavarësisht të gjitha këtyre, zemra jonë nuk është zemra e Bediuzamanit.
Deri në çastin sa të hyjmë në Xhenet, gjithçka mund të përfshihet e të hyjë në zemrat tona. Ne, që fenerin që mbajmë në duar duhet ta drejtojmë kah zemrat tona dhe jo nga gjarpërinjtë e nepërkat që gjenden nëpër ara e vrima të ndryshme nëpër tokë, duhet të tregohemi shumë të kujdesshëm.
O Krijuesi Bujar dhe o Zoti im Mëshirues!
Në shënimin e dymbëdhjetë të Shkëlqimit të Shtatëmbëdhjetë Bediuzamani i nderuar thotë: “O Krijuesi Bujar dhe o Zoti im Mëshirues! Ky robi Yt, kjo krijesë e vepër e artit Tënd me emrin Said, edhe pse është një skllav kryengritës, i dobët, i përhumbur, i paditur, i sëmurë, i ulët, mëkatar, i plakur, plot ankesa dhe i arratisur nga i Zoti i tij, ka dyzet vjet që i është drejtuar portës Sate dhe do të të shprehë pendesën që ka. I drejtohet mëshirës Sate. I pranon të gjitha mëkatet pa kufij dhe tërë të metat e tij.”[4]
Është e ditur që profetët janë të pafajshëm e të mbrotur; as ata vetë nuk kryejnë mëkate, por edhe Allahu (xhel’le xhelaluhu) i mbron ata nga mëkatet dhe të metat. Ndërsa, kur vjen puna te njerëzit si Bediuzamani i nderuar, ata edhe nëse nuk janë të pafajshëm (shih: nga mundësia e rënies në mëkat), ata janë të mbrojtur; pra, edhe pse mund të mos jenë pa mëkate, ata janë të mbrojtur nga mëkatet, sepse janë nën mburojën e Allahut të Madhërishëm dhe Allahu (xh.sh.) nuk i lë ata të mëkatojnë.
E çfarë bënte edhe Bediuzamani teksa i thoshte fjalët e mësipërme! Hasha, nuk ishin mëkatet e shumta ato që përmendeshin në ato fjalë. Të mendosh ashtu do të thotë të mendosh shumë keq për Bediuzamanin e nderuar. Jo, ai mendonte se nuk ishte duke shërbyer dot siç duhej, siç ia kërkonin zemra e tij, detyra, por edhe misioni; i dukeshin shumë pak ato çfarë bënte; ndihej i thyer në mes nga frika dhe shqetësimi se nuk ishte bërë dot një rob i mirë i Allahut, ndaj edhe përgjërohej për gjendjen e vet sipas mënyrës së tij.
Ja pra, sikur t’i kaplonin ndjesi të tilla edhe zemrat tona dhe ato fjalë të na ktheheshin në një përmendje të pandërprerë, të mund t’i thoshim për veten. Sikur të mund t’i bënim ndërgjegjet tona që t’i thonin ato fjalë. Të mund të bëhemi sikur po përjetojmë vdekjen, e cila mund t’i vijë gjithsecilit nga çasti në çast e të themi, “ja tek hyra në varrin tim, i mbështjellë në qefin. Më sollën e më lanë këtu. Unë vetëm faljen e mëshirën Tënde kam, ndaj atë të kërkoj” – dhe të mund të vazhdojmë: “Nëse Ti më pranon mua me mëshirën Tënde të përsosur, nëse me atë mëshirë më fal, zaten kjo është nga nami Yt. Sepse Ti je më i Mëshirshmi Mëshirues. Nëse nuk më pranon, atëherë në cilën portë mund të shkoj unë veç portës Sate? Nuk ka Zot tjetër përveç Teje, që të shkohet në portën e Tij. Nuk ka të Adhuruar tjetër, që t’i drejtohemi!”
Po, Allahu është i mëshirshëm përtej të gjitha mëkateve dhe gabimeve, po të dojë Ai të fal edhe për ca pak gjëra shumë të vogla. Siç e kanë thënë edhe Bediuzamani, edhe Imam Gazaliu, por edhe Muhasibiu, sa është në jetë njeriu duhet të dridhet e të përpëlitet nga frika; por në çastin kur të mbetet fare i pashpresë, për shembull në çastin e vdekjes, ai duhet të përqafohet pas shpresës dhe të thotë “O Zot, unë nuk kam asnjë kapital tjetër për të ardhur te Ti; te Ti po vij vetëmse me “La ilahe il’lallah, Muhamedun Resulullah.” Në çastin e vdekjes të kërkojë mbrojtje te shpresa tek Allahu dhe të jetë i mbështjellë nga ndjesitë e llojit, “unë tani nuk kam më asgjë në dorë; por mëshira jote është vendstrehimi im i vetëm, dhe i Dashuri Yt, që është “mëshirë për botët” ndërmjetësi im i vetëm.” Mirëpo, të mund ta kapësh dot këtë gjendje në ato minuta shumë të vështira, varet vetëm nga të qenët dhe të mbeturit të pastër dhe të mund ta vendosësh dot çdo gjë në vendin e vet.
Njeriu, asnjëherë nuk duhet të vetëmjaftohet me bërjen mirë, me të qenët një rob i mirë i Allahut, apo që ta lidhë me sinqeritetin çdo gjë që bën. Për sa i përket robërimit të Allahut ai duhet të kërkojë me mish e me shpirt atë që është më e mira, atë që është më e bukura. Të sjellurit ndryshe do të thotë të kufizohesh në atë që mund të japësh për hir të Allahut. Sidomos ata që e pranojnë veten nxënës të Kuranit, sikur edhe ndër robërit më të lartë të bëhen, duhet të dinë të thonë: “Seç ka një kleçkë këtu, unë duhet ta kaloj edhe njëherë nëpër sy sinqeritetin tim, ta kontrolloj edhe njëherë zemrën. Duhet ta kontrolloj veten, të shoh njëherë nëpër zemër, a ka ndonjë mendim tjetër pos mendimit për Të, a mendoj edhe për gjëra të tjera unë?”; vetëmse kënaqësinë e Tij duhet të kërkojë.
Në një mënyrë apo një tjetër Allahu na ka tërhequr ne deri në një farë pike; ka ndezur dritën e besimit në zemrat tona dhe na ka falur edhe mundësinë që t’u shërbejmë të tjerëve për sa i përket besimit. Kjo është një mirësi, një shtysë, një prurje e parë; ajo duhet të përdoret si një kapital i mirë, për t’u zgjeruar edhe më tej. Vullnetet tona nuk janë veçse kushte të zakonshme... Është Ai që na ka sjellë deri këtu, që na i ka falur të gjitha këto. Fjalët e tipit, “e gjeta me mendjen time, të gjitha këto suksese janë të miat.” – janë shprehje e shejtanit. “Zot na ruaj, Ti na i dhe, Ti na i fale!... Nëse nuk do të na mbaje Ti, ne nuk do të mund të qëndronim dot këtu; nëse nuk do të kujdeseshe Ti për ne, ne as nuk do të viheshim dot re për asgjë të vetme. Na mbaj fort, o Zot; na mbaj, sepse ne nuk bëjmë dot pa Ty!” – e ky përgjërim është zëri i zemrave që besojnë.
Ata që ua atribuojnë aftësive, kompetencave dhe talentit të vet të gjitha mirësitë dhe sukseset e arritura e kanë të pamundur që të përparojnë dot shpirtërisht. Kur i lë te Zoti të gjitha punët, edhe Allahu krijon një zhvillim të jashtëzakonshëm shpirtëror. Ma merr mendja se çdokush, po të ulet e të gjykojë për pak çaste me vetveten, do të vërejë se si është tërhequr, thirrur a futur si pa e përfshirë vullnetin e tij drejt një rruge të së mbarës. Ka sa e sa njerëz që janë më inteligjentë sesa ne, të cilët kanë mbetur jashtë boshtit të Kuranit. Ne nuk mund të themi se jemi nxënës shumë të mirë. Nuk mund të themi se po u shërbejmë njerëzve si Bediuzamani i nderuar, duke ia kushtuar krejt veten me zemër kësaj pune, me një emocion që nuk shuhet kurrë e duke i larguar të gjitha mendimet e tjera nga mendja. Mirëpo, nëse vetëm sa e kapim çështjen nga anët, nëse e shohim vetëm në anën e jetës së përtejme, edhe kjo është më vete një mirësi shumë e madhe e Allahut. Përndryshe ne dalim e përfundojmë tërësej të humbur. Nuk është as aftësi e jona, as talent i yni, por vetëm e vetëm mirësi e Tij.
Erzurumasit kanë një fjalë: “Do ta hedhësh poshtë në ujë, do ta hedhësh sipër, e po e gjete do ta gjuash kokës.” Edhe ne, njohjen e mirësive prej vetes duhet ta hedhim poshtë në ujë, ta vërvisim sipër, dhe nëse e gjejmë t’u biem kokës e t’i mbysim ato ndjesi duke e ditur gjithçka vetëm e vetëm të ardhur prej Allahut.
[1] Nexhmeddin Shahiner, Son Şahitler Bediüzzaman’ı Anlatıyor (Dëshmitarët e fundit rrëfejnë për Bediuzamanin), 4/10.
[2] Ahdhab, 33/41.
[3] Bediuzaman Said Nursi, Shtojcat e Kastamonusë, fq. 153.
[4] Bediuzaman Said Nursi, Shkëlqimet fq. 162 (Shkëlqimi i shtatëmbëdhjetë, Shënimi i dymbëdhjetë).
- Publikuar më .